Ayagin hastaliklari dört grupta toplanabilir:

1 — Deriyle ilgili bozukluklar: Nasir, köksüz nasir, başparmak tirnaginin batmasi, aşiri ayak terlemesi, sigil ve çeşitli deri hastaliklari.

2 — Travmalardan ileri gelen durumlar: Yara, kirik, burkulma.

3 — Kemik eklem aygitindaki yangilanmalar.

4 — Doguştan ya da sonradan olan biçim bozukluklari.

Ayak kemeri yüksekligi (pes çavuş, çukur ayak): Bu durumda ayak kemeri aşiri bir içbükeylik gösterir. Ayagin ökçe keniigiyle ayak ucu arasinda kalan kesimi yerden yükselmiş durumdadir. Yalniz iç degil, diş kenar çizgisi de uzundur. Böyle bir ayakta ökçe kemigi içe dönüktür. Parmaklar aşagi kivnlmiş olup, tirmik biçimi almiştir. Bu biçim bozuklugunun nedeni, ayagin karşit harekete sahip kaslari arasindaki dengesizliktir. Bu dengesizlik kaslarin bir kisminin (ayak sirti kaslari, kaval kemigi ön kasi) güçsüz, bir kisminin (tabandaki kaslar) da fazla güçlü olmasindan dogar. Aralarinda gerekli denge kurulamayan bu kaslar, normal bir ayak kemeri büklümü meydana getiremezler; çünkü normal açiklikta bir ayak kemeri, sözü edilen kaslar arasindaki kuvvet dengesine dayanir.

Doguştan olan ayak kemeri yükselmesinden başka, sonradan edinilmiş türü de vardir. Bu çeşit kemer yükselmesine sinir sistemi hastaliklarinin (sirengomiyeli, taes, çok yönlü kireçlenme vb.), etkisini ayak kaslarinda göstermiş bir çocuk felcinin ve kaval kemigi ön kasinin bir travmadan ötürü yaralanmasinin sonucu olarak rastlanir. Bu hastaliklar ayagin taban ve sirt kaslari arasindaki dengeyi, bozar; ayak kemeri normalin üzerinde bir yükselme gösterir. Tedavi yolu cerrahidir. Ayagin düzeltilmesi ya tabanin yumuşak kisimlarinin açilarak parmaklarin açici kasinin tarak kaslari üzerine dikilmesi yoluyla, ya da bilek kemiklerinden konik bir parça çikarilarak saglanir.

Sallanan ayak: Kendisini hareket ettiren kaslarin felce ugramasi sonucunda istemsiz olarak sallanan ayaklara özellikle çocuk felcinde rastlanir. Bu durumda ortopedik bir ameliyatla ayaga kararli bir duruş verilir; vücudun agirligi bu duruşa dayandirilir; böylece hasta ayakta durabilir ve yürüyebilir.

Atlet ayagi: Bir çeşit mantar hastaligidir. Ayak parmaklari arasindaki üstderide kendini gösterir. Etkeni Epidermophyton interdigitalis adinda mikroskopik bir mantardir. Çok sayida ve küçük bogumlar oluşur; bunlar yara halinde açilir. Bu yaralardan koyu, yagli bir madde çikar. Atlet ayagi denmesinin nedeni bu hastaligin çogunlukla çiplak ayakla spor yapan atletlerde görülmesidir. Deniz kenarinda, pistte, yüzme havuzunda çiplak ayakla dolaşan herkeste olabilir. Tedavisi pomat, toz ve sivi mantar ilaçlariyla yapilir.

Ayak donmasi: Savaşlarda ya da dag sporlari kazalarinda ayak donmasina çok rastlanir. Ayak, eller ve kulaklarla birlikte, insan vücudunun en kolay donan organlarindandir. Uçta bulunmasi, az kan almasi, bu nedenle sicakliginin düşük olmasi donmasini çabuklaştirir.

At ayagi (pes equinus, ayakucunun düşmesi): Taban, sürekli olarak fleksiyon (ayak sirtinin bacaktan uzaklaşmasi) durumundadir. Ayakucu düşen bir kimse, yürürken ve ayakta dururken sadece ayakucuna dayanir. Topuk kemigi havada kalir. Genel görünüş at ayagini andirir. Tabanin içe baktigi da olur. Atayagi ayaksirtinin bükücü kaslarinin felcinden ya da taban bükücülerinin kasilmasindan ileri gelir. Her iki durumda da alt ve üst kas gruplari arasindaki hareket dengesi bozulur. Bu denge tabanin bükücülerinden yana bozuldugundan, bunlar ayakucunu sürekli olarak aşagi dogru kivirirlar. Topuk kemiginin alt kesiminde meydana gelen yaralar sonucunda uzun süre ayakucuna basilarak yürününce de at ayagi biçimi ortaya çikabilir. Çocuk felci sonucu bacaklarindan biri kisalmiş bir kimse de, bu durumu dengelemek için sürekli olarak o ayaginin ucuna basarsa yine ayni bozukluk görülür.

Tedavi için ortopedik araçlar kullanilir ya da ameliyata başvurulur. Ortopedik araçlarla ayak düzgün duruca zorlanir; alçiya alinarak yeni duruşuna aliştirilir. Ameliyatla da asil kirişi uzatilir; ya da ayak sirtinin bükücü kaslari kisaltilir.

Düztabanlik (pes planus, ayakkemerinin çökmesi): Ayak tabanindaki yay azalir ya da yok olur; taban düzleşir. Doguştan da olmakla beraber, genellikle sonradan edinilen bir ayak biçimidir. Çocuk yürümeye başladigi zaman, ya da yeni yetişme sirasinda ortaya çikar Tabandaki yayi yapan kemiklerin dirençsizligi ve taban kaslarinin güçsüzlügü, düztabanligin temel nedenleridir. Ayrica kişinin günde birkaç saat sürekli olarak ayakta durmak zorunda kalmasi (garsonlar, tezgahtarlar vb.) da önemli bir etkendir. Düztabanlik hemen her zaman iki ayakta birden görülür; başlangiçta yalniz tabanda ve baldirlarda agrilar duyulur; daha sonra ayak kemeri çöker, ayak hafifçe uzar.

Tedavi için metal ya da mantar bir taban kullanilir. Bu taban çökmeyi engeller. Eger kemer bütün bütüne çökmüşse, iskelet eski durumunu alamayacaksa cerrahi yola başvurulur. Ogston ameliyati denen bir ameliyatla ayak kemeri yeniden yapilir.

Tabani dişa bakan ayak (pes valgus): Böyle bir ayak yere yalniz iç yaniyla basar; diş yani yukari kalkiktir; bu da ayagi içe dogru egik yapar. Bacagin ön kesimindeki kavalkemigi kasinin felcinden ileri gelen bu durum genellikle düztabanlik ve at ayagi durumlariyla birlikte bulunur. Ameliyatla ya da ortopedik işlemlerle düzeltilir.

Tabani içe bakan ayak (pes varus): Ayak yere diş kenariyla dayanir; iç kenar oldukça belirli bir şekilde havadadir. At ayagi, ayak kemeri yükselmesi nitelikleriyle birlikte görülür. Doguştan oldugu zaman hemen daima at ayagi duruşuyla birliktedir. Ameliyatsiz düzeltmede ortopedik yöntemlere baş vurulur. Osteoplast denen bir aygitla ayak düzgün biçimini almaya zorlanir. Ameliyatla kiriş transplantasyonu da yapilir.